Κομψά, ξεχωριστά και αδιαμφισβήτητα ροζ,, τα Φλαμίνγκο (Phoenicopterus roseus) είναι από τα πιο εμβληματικά πουλιά που επισκέπτονται την Κύπρο κάθε χειμώνα. Η άφιξή τους μεταμορφώνει τις αλυκές του νησιού σε ζωντανούς, πολύχρωμους υγρότοπους γεμάτους κίνηση, προσελκύοντας παρατηρητές πουλιών, φωτογράφους και φυσιολάτρες κάθε ηλικίας.
Μια πιο προσεκτική ματιά
Παρά την κομψή τους εμφάνιση, τα φλαμίνγκο είναι εντυπωσιακά θορυβώδη. Οι φωνές τους, ένα μείγμα από κραυγές, γκαρίσματα και κακαρίσματα, αντηχούν πάνω από τις λίμνες καθώς τρέφονται και επικοινωνούν μεταξύ τους. Τα αρσενικά είναι ελαφρώς μεγαλύτερα από τα θηλυκά, όμως και τα δύο φύλα έχουν το ίδιο εντυπωσιακό φτέρωμα: απαλές αποχρώσεις του ροζ και του λευκού, με κόκκινα και μαύρα φτερά που φαίνονται όταν πετούν. Τα μακριά τους πόδια και το χαρακτηριστικά κυρτό ράμφος τους είναι επίσης ροζ, ενώ τα νεαρά πουλιά ξεκινούν με γκρι-καφέ χρώμα και χρειάζονται αρκετά χρόνια για να αποκτήσουν τη ροζ απόχρωση των ενηλίκων. Η αλλαγή αυτή οφείλεται σε χρωστικές ουσίες, τα καροτενοειδή, που προέρχονται από τα φύκη, το πλαγκτόν και τα μικρά καρκινοειδή με τα οποία τρέφονται.
Χειμερινοί επισκέπτες
Κάθε χρόνο, εκατοντάδες έως χιλιάδες φλαμίνγκο φτάνουν στην Κύπρο, κυρίως στις Αλυκές Ακρωτηρίου και Λάρνακας. Εμφανίζονται συνήθως τον Νοέμβριο και παραμένουν έως τα τέλη Φεβρουαρίου, έχοντας μεταναστεύσει από περιοχές αναπαραγωγής στην Τουρκία, το Ιράν και, περιστασιακά, από τη Γαλλία και την Ισπανία. Η στάθμη του νερού στις λίμνες παίζει καθοριστικό ρόλο για το πόσο θα παραμείνουν και πόσα άτομα θα έρθουν: αν το νερό είναι υπερβολικά βαθύ ή πολύ ρηχό, τα πουλιά μετακινούνται αλλού. Όταν όμως οι συνθήκες είναι ιδανικές, κάποια φλαμίνγκο μένουν μέχρι και το καλοκαίρι, συνήθως τα νεαρά ή άτομα που δεν θα αναπαραχθούν εκείνη τη χρονιά.
Τα φλαμίνγκο φαίνεται επίσης να διαθέτουν μια αξιοθαύμαστη ικανότητα να «ανιχνεύουν» βροχοπτώσεις σε μεγάλες αποστάσεις, πιθανότατα αντιλαμβανόμενα μικροσκοπικές αλλαγές στην ατμοσφαιρική πίεση. Έτσι μπορούν να εντοπίζουν νέους υγρότοπους που πλημμυρίζουν και είναι πλούσιοι σε τροφή. Μελέτες δακτυλιωμένων φλαμίνγκο που έχουν παρατηρηθεί στην Κύπρο έδειξαν ότι προέρχονται από χώρες όπως το Ιράν, η Αλγερία, η Τουρκία, η Σαρδηνία, η Ισπανία, το Μαρόκο, το Αζερμπαϊτζάν, η Γαλλία και η Αίγυπτος, αποδεικνύοντας το τεράστιο εύρος του μεταναστευτικού τους δικτύου.
Όταν τα Φλαμίνγκο προσπάθησαν να φωλιάσουν στην Κύπρο
Αν και η Κύπρος αποτελεί κυρίως τόπο διαχείμασης, τα ίδια τα φλαμίνγκο έχουν δείξει ενδιαφέρον να φωλιάσουν εδώ, σε χρονιές που οι συνθήκες νερού ήταν κατάλληλες.
Η πρώτη απόπειρα αναπαραγωγής σημειώθηκε το 2001, ενώ το 2003 εντοπίστηκαν εγκαταλελειμμένοι χωμάτινοι κώνοι-φωλιές. Το 2005 καταγράφηκαν λίγα αυγά στην Αλυκή Ακρωτηρίου, όμως η προσπάθεια απέτυχε όταν τα επίπεδα του νερού έπεσαν πολύ χαμηλά. Ακόμη δύο απόπειρες ακολούθησαν το 2012 και 2015.
Πιο πρόσφατα, κατά τους εξαιρετικά βροχερούς χειμώνες του 2018–2019 και του 2019–2020, οι συνθήκες ήταν ξανά ευνοϊκές. Εκατοντάδες φλαμίνγκο παρέμειναν μέχρι το καλοκαίρι και άρχισαν να κατασκευάζουν φωλιές σε τουλάχιστον τρεις περιοχές στην Αλυκή Ακρωτηρίου. Καταμετρήθηκαν περίπου 200 φωλιές και βρέθηκαν υπολείμματα αυγών - ξεκάθαρη ένδειξη ότι τα πουλιά γέννησαν. Δυστυχώς, δεν παρατηρήθηκαν νεοσσοί. Ακολούθησαν παρόμοιες απόπειρες αναπαραγωγής το 2021 και το 2022, χωρίς όμως επιτυχία.
Οι επαναλαμβανόμενες αυτές προσπάθειες δείχνουν ότι οι συνθήκες στην Αλυκή Ακρωτηρίου είναι κοντά στο να επιτρέψουν μια επιτυχημένη αναπαραγωγή. Αν διατηρηθούν σταθερά τα επίπεδα νερού και περιοριστεί η όχληση, είναι πιθανό κάποια μέρα τα φλαμίνγκο να καταφέρουν να μεγαλώσουν τα μικρά τους εδώ, κάτι που θα αποτελεί αξιοσημείωτο ορόσημο για τους υγρότοπους της Κύπρου.
Παρατηρώντας τα Φλαμίνγκο με σεβασμό
Τα φλαμίνγκο είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στην ενόχληση, ιδιαίτερα τον χειμώνα που χρειάζονται ξεκούραση και τροφή πριν από την περίοδο αναπαραγωγής την άνοιξη και το καλοκαίρι. Η προσπάθεια να τα πλησιάσουμε ή να τα φωτογραφίσουμε από κοντά είτε με drone, μπορεί να τα στρεσάρει, αναγκάζοντάς τα να εγκαταλείψουν τις περιοχές τροφοληψίας ή να ξοδέψουν πολύτιμη ενέργεια που χρειάζονται για τη μετανάστευση.
Ο καλύτερος τρόπος να τα απολαύσει κανείς είναι από τα παρατηρητήρια, όπως εκείνα στη Λίμνη Ορόκλινης, στην Αλυκή Λάρνακας ή στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ακρωτηρίου. Από αυτά τα σημεία μπορεί κανείς να τα παρακολουθήσει με ασφάλεια, χωρίς να διαταράσσει τη φυσική τους συμπεριφορά.
Έκκληση για την προστασία τους
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα του BirdLife Cyprus και των αρμόδιων αρχών, η κατάσταση στην Αλυκή Ακρωτηρίου προκαλεί σοβαρή ανησυχία: ο αριθμός των φλαμίνγκο που διαχειμάζουν εκεί έχει πέσει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Για πρώτη φορά από το 1992, όταν ξεκίνησαν οι συστηματικές καταμετρήσεις, καταγράφηκαν μόλις 30 φλαμίνγκο τον Ιανουάριο του 2025, πολύ λιγότερα από τις χιλιάδες που συνήθως φιλοξενούνται κάθε χρόνο. Η μείωση αυτή δείχνει ότι ο υγρότοπος δέχεται έντονη πίεση, με προβλήματα όπως αλλοίωση της ποιότητας του νερού, αφύσικες εισροές, ρύπανση και γενικότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Η κατάσταση αυτή αποτελεί μια επείγουσα υπενθύμιση: οι ροζ επισκέπτες μας εξαρτώνται από υγιείς υγρότοπους. Η προστασία των αλυκών, η διατήρηση της ποιότητας του νερού, ο έλεγχος των εισροών και η ελαχιστοποίηση της ανθρώπινης όχλησης είναι απαραίτητα για να διασφαλιστεί ότι θα συνεχίσουν να επιστρέφουν.
Η φωτεινή τους παρουσία κάθε χειμώνα δεν είναι δεδομένη. Την επόμενη φορά που θα επισκεφθείτε τις αλυκές, θυμηθείτε ότι ο σεβασμός και η υπεύθυνη παρατήρηση έχουν σημασία. Γιατί τα φλαμίνγκο μπορεί να μη γυρίσουν ποτέ ξανά, αν δεν τους δώσουμε λόγο να το κάνουν.
Greek 
English