Λίμνη Παραλιμνίου - Ένας υγρότοπος σε κίνδυνο

Λίμνη Παραλιμνίου - Ένας υγρότοπος σε κίνδυνο

Οι αμμώδεις παραλίες είναι συνήθως το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό κανενός όταν σκέφτεται το Παραλίμνι. Κρυμμένος όμως πίσω από το αστικό τοπίο είναι ένας πολύτιμος υγρότοπος, από τον οποίο πήρε εξάλλου η κοινότητα το όνομά της.

Η Λίμνη Παραλιμνίου είναι ένας φυσικός, εποχιακός υγρότοπος στην επαρχία Αμμοχώστου, ένας από τους ελάχιστους υγρότοπους του είδους που έχουν απομείνει στην Κύπρο. Αν και σχετικά μικρή (350 εκτάρια περίπου), η λίμνη Παραλιμνίου φιλοξενεί ποικίλη άγρια ζωή. Αυτός ο ιδιαίτερος υγρότοπος βρίσκεται ωστόσο σε μεγάλο κίνδυνο, καθώς είναι μια από τις πιο απειλούμενες φυσικές περιοχές της Κύπρου και ίσως ο πιο υποβαθμισμένος υγρότοπος του νησιού.

Γιατί είναι τόσο σημαντική η Λίμνη Παραλιμνίου;

Η Λίμνη Παραλιμνίου είναι σημαντική τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αναγνωρίστηκε ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά και τη Βιοποικιλότητα (ΣΠΠ) το 2004 και το 2009 απέκτησε καθεστώς νομικής προστασίας με την ένταξή της στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.

Είναι μια εξαιρετικά σημαντική περιοχή καθώς φιλοξενεί το σπάνιο ενδημικό υποείδος Νερόφιδου Natrix natrix cypriaca. Παρέχει επίσης καταφύγιο σε πολλά είδη πουλιών και άλλης άγριας ζωής, όπως μια πλούσια ποικιλία ειδών λιβελλούλων. Στη λίμνη έχουν συνολικά καταγραφεί τουλάχιστον 186 είδη πουλιών, συμπεριλαμβανομένου του χαρισματικού Φλαμίνγκο Phoenicopterus roseus. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό ‘σταθμό’ ξεκούρασης για μεταναστευτικά πουλιά, καθώς και περιοχή όπου αναπαράγονται τα είδη για τα οποία προστατεύεται η περιοχή: η Πελλοκατερίνα Vanellus spinosus, ο Καλαμοκαννάς Himantopus himantopus και το Νανοπλουμίδι Charadrius alexandrinus.

Πέρα από την οικολογική σημασία τους, οι υγρότοποι μειώνουν τις καταστροφικές επιπτώσεις των πλημμύρων, ειδικά μετά από έντονη βροχόπτωση. Οι υγρότοποι προσφέρουν επίσης ένα σημείο χαλάρωσης για τους κατοίκους της γύρω περιοχής και προσελκύουν ντόπιους και τουρίστες φυσιολάτρεις.

Ποιο είναι το πρόβλημα με τη Λίμνη Παραλιμνίου;

Η Λίμνη Παραλιμνίου αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα κακοδιαχείρισης και υποβάθμισης περιοχής Natura 2000 στην Κύπρο. Παρά το γεγονός ότι προστατεύεται και φιλοξενεί πολλά σημαντικά είδη, η λίμνη υποφέρει σε μεγάλο βαθμό από άμεση απώλεια και υποβάθμιση του βιοτόπου της ως αποτέλεσμα πίεσης για οικιστική ανάπτυξη γύρω και εντός της λίμνης, καθώς και λόγω ανεξέλεγκτης πρόσβασης που προκαλεί ενόχληση στην άγρια ζωή, ιδιαίτερα στα παρυδάτια είδη πουλιών που φωλιάζουν στο έδαφος.

Στο παρελθόν, λειτουργούσε πίστα αερομοντελισμού εντός της προστατευόμενης περιοχής χωρίς άδεια. Αν και επί του παρόντος η πίστα δεν λειτουργεί, δεν έχουν γίνει οποιαδήποτε έργα αποκατάστασης για επαναφορά του βιοτόπου στο σημείο και δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι δεν θα επαναλειτουργήσει κάποια στιγμή στο μέλλον.

Επιπλέον, στην Λίμνη παρατηρούνται διάφορες δραστηριότητες ασύμβατες με το καθεστώς προστασίας της περιοχής, όπως:

Η λειτουργία ενός σκοπευτηρίου εντός της προστατευόμενης περιοχής. Το σκοπευτήριο δεν έλαβε ποτέ περιβαλλοντική άδεια και η λειτουργία του όχι μόνο προκαλεί ενόχληση, αποτελεί επίσης την κύρια πηγή ρύπανσης της λίμνης με μόλυβδο. Το ανάχωμα που δημιουργήθηκε για την αποτροπή μεταφοράς σκαγιών στη Λίμνη έχει αποδειχθεί ανεπαρκές, όπως αναφέρεται και στο Διαχειριστικό Σχέδιο που εκπονήθηκε για την περιοχή, το οποίο ζητά την μεταφορά του σκοπευτηρίου σε άλλο χώρο. Το 2012, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Κύπρο για την αποτυχία της να προστατεύσει τη λίμνη Παραλιμνίου και για την ανοχή της σε δραστηριότητες που έθεταν σε σοβαρό κίνδυνο την οικολογία της λίμνης Παραλιμνίου, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης μέτρων για την προστασία του Νερόφιδου. Μία από τις προβληματικές δραστηριότητες που επισημάνθηκαν στην καταδίκη ήταν η λειτουργία του σκοπευτηρίου. Οι όποιες υποσχέσεις της κυβέρνησης για μεταφορά του σκοπευτηρίου σε καταλληλότερη τοποθεσία έχουν μέχρι στιγμής αποδειχθεί κενές. Το σκοπευτήριο παραμένει εκεί και σε λειτουργία, παρόλο που στη λίμνη έχουν βρεθεί νεκρά πουλιά, συμπεριλαμβανομένων Φλαμίνγκο, λόγω δηλητηρίασης από μόλυβδο, πιθανότατα από τα σκάγια.

Τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο επιτρέπεται καθημερινό κυνήγι στο 1/3 της περιοχής. Αυτό προκαλεί περαιτέρω ενόχληση και αποτελεί άμεση απειλή σε προστατευόμενα είδη, συμπεριλαμβανομένων Φλαμίνγκο, κάποια από τα οποία έχουν βρεθεί πυροβολημένα.

Τόσο η λειτουργία του σκοπευτηρίου όσο και το καθημερινό κυνήγι επισημάνθηκαν σε επιστολή του Υπουργού Περιβάλλοντος προς τον Υπουργό Εσωτερικών (Ιούνιος 2022) στην οποία ο Υπουργός Περιβάλλοντος εκφράζει τη θέση ότι το κυνήγι πρέπει να απαγορευτεί εντός της λίμνης και ότι το σκοπευτήριο πρέπει να μεταφερθεί σε μια πιο κατάλληλη τοποθεσία. Στην επιστολή αυτή ο Υπουργός Περιβάλλοντος προέτρεψε τον Υπουργό Εσωτερικών, ως την αρμόδια αρχή για τη ρύθμιση του κυνηγιού, να διερευνήσει περαιτέρω το θέμα και να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες.   

Η εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ της προστασίας της περιοχής και άλλων ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην περιοχή όσον αφορά τις ανάγκες σε νερό, όπως η γεωργία, αποδεικνύεται ιδιαίτερη πρόκληση για τη λίμνη Παραλιμνίου. Αυτό συχνά έχει ως αποτέλεσμα τη μη ελεγχόμενη αποστράγγιση της λίμνης, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες των ειδών για τα οποία προστατεύεται η περιοχή.
Η ρύπανση με μόλυβδο αποτελεί μία σοβαρή απειλή για τη λίμνη Παραλιμνίου. Παρόλο που η χρήση φυσιγγίων με σκάγια από μόλυβδο εντός ή γύρω από υγροτόπους απαγορεύεται με Υπουργική Απόφαση από το 2007, αυτό δεν εφαρμόζεται ούτε επιτηρείται σωστά. Τονίζουμε ότι, από τον Ιανουάριο του 2023, η χρήση μόλυβδου σε σκάγια έχει απαγορευθεί σε όλους τους υγρότοπους της ΕΕ. Επιπλέον, το κυνήγι σε τόσο κοντινή απόσταση από δρόμους και κατοικημένες περιοχές κατ’ ακρίβεια δεν επιτρέπεται από τον νόμο, καθώς αποτελεί πραγματική απειλή για την υγεία και την ασφάλεια των ανθρώπων που ζουν ή επισκέπτονται την περιοχή.
Η λειτουργία πίστας μότοκρος (χωρίς άδεια) εντός της ΣΠΠ και στα όρια της προστατευόμενης περιοχής προκαλεί σημαντική ενόχληση. Στο παρελθόν λειτουργούσαν ακόμα δύο πίστες εντός της προστατευόμενης περιοχής, αλλά από τότε που σταμάτησε η λειτουργία τους δεν έχουν γίνει οποιαδήποτε έργα αποκατάστασης για επαναφορά του βιοτόπου. Επιπλέον, δεν υπάρχει οποιαδήποτε εγγύηση ότι οι δύο αυτές πίστες δεν θα επαναλειτουργήσουν στο μέλλον.
Παράνομες δραστηριότητες όπως η λαθροθηρία, η παγίδευση πουλιών και η απόρριψη σκουπιδιών ασκούν ακόμη περισσότερη πίεση στην περιοχή.

Τι κάνουμε εμείς;

Το BirdLife Cyprus είναι ένας από τους πολλούς εταίρους στο έργο LIFE IP Πανδώτειρα, το οποίο χρηματοδοτείται από την ΕΕ και επικεντρώνεται στην προστασία και τη σωστή διαχείριση όλων των περιοχών Natura 2000 στην Κύπρο. Το πρόγραμμα προνοεί ενέργειες που στοχεύουν στο να καταστήσουν το δίκτυο Natura 2000 πιο αποτελεσματικό και λειτουργικό καθώς και βιώσιμο με πρωταρχικό στόχο την επίτευξη ευνοϊκής κατάστασης διατήρησης για τους οικοτόπους και τα είδη των περιοχών αυτών. Η Λίμνη Παραλιμνίου είναι μια από τις κύριες περιοχές στις οποίες επικεντρώνεται το έργο αυτό.

Οι δράσεις μας στα πλαίσια του έργου Πανδώτειρα επικεντρώνονται στα εξής : 

  • Στοχευμένη εργασία πεδίου για την κάλυψη των κενών γνώσης σχετικά με τις οικολογικές απαιτήσεις σημαντικών ειδών της λίμνης Παραλιμνίου, όπως ο Καλαμοκαννάς, η Πελλοκατερίνα, το Νανοπλουμίδι και το Φλαμίνγκο.
  • Εκτίμηση και ποσοτικοποίηση των κύριων πηγών ενόχλησης των πουλιών που φωλιάζουν στη λίμνη.
  • Μελέτες για τη διαχείριση του νερού και μελέτες δειγματοληψίας μολύβδου από τη λίμνη.
  • Πρακτικές δράσεις διατήρησης των κύριων ειδών της Λίμνης, όπως έλεγχος μη ιθαγενών θηρευτών, πιλοτική εισαγωγή του ψαριού Aphanius fasciatus, το οποίο τρέφεται με κουνούπια, διαχείριση καλαμιών και δημιουργία νησίδων για την αναπαραγωγή των κύριων ειδών. Αυτές οι νησίδες θα ωφελήσουν επίσης το Νερόφιδο.

Το BirdLife Cyprus πραγματοποιεί επιπλέον δράσεις για τη λίμνη Παραλιμνίου πέρα από αυτές του έργου Πανδώτειρα, όπως:

  • Δράσεις προάσπισης για τη λίμνη και ανάδειξη των ζητημάτων που επηρεάζουν την περιοχή μέσω δελτίων τύπου και συνεντεύξεων σε ραδιόφωνο και τηλεόραση, καθώς και μέσω διαδικτύου.
  • Διοργάνωση εξορμήσεων για παρατήρηση πουλιών για τα σχολεία της περιοχής ώστε να τονιστεί η σημασία της περιοχής για τα πουλιά και την άλλη άγρια ζωή.
  • Καταγγελία περιστατικών παράνομης θανάτωσης πουλιών στην Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας.
  • Άσκηση πίεσης στις αρμόδιες αρχές για αποτελεσματική προστασία και διαχείριση της περιοχής και απαγόρευση του κυνηγίου στη λίμνη, καθώς η περιοχή είναι γνωστό μελανό σημείο παράνομης θανάτωσης πουλιών, τα επίπεδα μολύβδου είναι υψηλά, ενώ τίθεται παράλληλα θέμα ασφάλειας για τους κατοίκους της γύρω περιοχής.

Κοιτάζοντας μπροστά

Όπως και πολλοί κάτοικοι της περιοχής, πιστεύουμε ότι αυτή η λίμνη είναι το ‘κρυμμένο στολίδι’ του Παραλιμνίου και έχει τη δυνατότητα να προσελκύσει χιλιάδες ανθρώπους, ντόπιους και τουρίστες. Αν η λίμνη τύγχανε σωστής διαχείρισης και προώθησης, θα μπορούσε να ήταν ένας υπέροχος προορισμός για οικογένειες, μαθητές, φυσιολάτρεις και τουρίστες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν παραδείγματα που αξιοποιούν με επιτυχία τις δυνατότητες μιας σημαντικής φυσικής περιοχής ως πόλου έλξης επισκεπτών, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία της. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι δυνατό και για τη Λίμνη Παραλιμνίου.

Πέρα από το να προστατεύεται η Λίμνη για την οικολογική της σημασία και τη δυνατότητά της να προσελκύει φυσιολάτρεις, η προστασία της είναι καίριας σημασίας για τον έλεγχο των πλημμύρων. Το πρόσφατο περιστατικό πλημμύρας στο Παραλίμνι τον Ιανουάριο 2023 υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για αποκατάσταση της Λίμνης.

Ωστόσο, δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά για να εμπνευστούμε. Η Λίμνη Ορόκλινης στην επαρχία Λάρνακας είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ενός υγροτόπου που έτυχε σωστής αποκατάστασης, προστασίας και διαχείρισης μέσω ενός προγράμματος για την αποκατάσταση του (2012-2014), στο οποίο συμμετείχε το BirdLife Cyprus μαζί με τις αρμόδιες αρχές. Σήμερα, οι κάτοικοι της περιοχής είναι περήφανοι για τον υγρότοπο αυτό, ενώ χιλιάδες είναι οι άνθρωποι που επισκέπτονται και παρακολουθούν τα πουλιά καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Τι ζητάμε από το κράτος για τη Λίμνη Παραλιμνίου

  1. Να μεταφερθεί άμεσα το σκοπευτήριο μακριά από τη Λίμνη Παραλιμνίου, σεβόμενο τις υποσχέσεις που δόθηκαν στην Ευρώπη όταν η Κύπρος καταδικάστηκε το 2012.
  2. Να απαγορευτεί το κυνήγι στην περιοχή.
  3. Τη σωστή και αποτελεσματική διαχείριση ολόκληρης της περιοχής ως περιοχής Natura 2000 με γνώμονα τα είδη καθορισμού, συμπεριλαμβανομένης, κυρίως, της εκπόνησης και της εφαρμογής ενός κατάλληλου σχεδίου διαχείρισης των υδάτων για την περιοχή.
  4. Τη διενέργεια Οικολογικών Εκτιμήσεων για τυχόν δραστηριότητες που συνεχίζονται ή προτείνονται εντός και γύρω από τη λίμνη Παραλιμνίου, συμπεριλαμβανομένης της υπάρχουσας πίστας μότοκρος.
  5. Την αποτελεσματική επίβλεψη της περιοχής για την πάταξη τυχόν παρανομιών, όπως η ανεξέλεγκτη πρόσβαση, η λαθροθηρία και η απόρριψη σκουπιδιών.

Τι μπορείτε να κάνετε εσείς

  • Εάν αντιληφθείτε κάποια παράνομη δραστηριότητα κοντά ή εντός της λίμνης (παράνομο κυνήγι, απόρριψη σκουπιδιών κ.λπ.), ενημερώστε τις αρμόδιες αρχές (Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, Δήμος Παραλιμνίου, Τμήμα Περιβάλλοντος) και επικοινωνήστε επίσης μαζί μας για να συνεχίσουμε να ασκούμε πίεση στις αρχές.
  • Εάν είστε εκπαιδευτικός σε κάποιο από τα σχολεία της περιοχής, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας για να διευθετήσουμε μια επίσκεψη στο σχολείο σας για να μιλήσουμε για τη Λίμνη Παραλιμνίου με τους μαθητές ή να οργανώσουμε μια εκπαιδευτική εκδρομή στη λίμνη για παρατήρηση πουλιών.
  • Επισκεφθείτε την περιοχή με τα αγαπημένα σας πρόσωπα, τραβήξτε φωτογραφίες από τα πουλιά, τα λουλούδια και το τοπίο και μοιραστείτε την ομορφιά αυτού του υγροτόπου με φίλους και γνωστούς. Μέσω της ευαισθητοποίησης, μπορούμε να ενθαρρύνουμε περισσότερους ανθρώπους να τον εκτιμήσουν και επομένως να τον προστατεύσουν.
elGreek
Scroll to Top