Δακτυλίωση πουλιών: πώς, ποιος και γιατί

masked shrike ringed_450_850_crp
Η δακτυλίωση πουλιών είναι ένα χρήσιμο ερευνητικό εργαλείο που παρέχει πληροφορίες για την επιβίωση, την παραγωγικότητα και τις μετακινήσεις των πουλιών, βοηθώντας με αυτό τον τρόπο στην παρακολούθηση των πληθυσμών τους και στην κατανόηση του γιατί αυτοί αλλάζουν.

Κοινοποίηση μέσω:

 

Ο αρχικός σκοπός των δακτυλιώσεων ήταν η επίλυση των μυστηρίων της μετανάστευσης. Οι δακτυλιώσεις για ερευνητικούς σκοπούς ξεκίνησαν στη Δανία το 1889 όταν ο Hans Christian Cornelius Mortensen απελευθέρωσε ψαρόνια που είχαν μεταλλικά δακτυλίδια χαραγμένα με διαδοχικούς αριθμούς. Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα η δακτυλίωση έριξε φως στις περίπλοκες μεταναστευτικές διαδρομές και το 1931 οι Schüz and Weigold δημοσίευσαν τον πρώτο άτλαντα της μετανάστευσης των πουλιών. Σήμερα, εντός της Ευρώπης τα γενικά πρότυπα της μετανάστευσης είναι γνωστά για τα περισσότερα είδη.

Η δακτυλίωση των πουλιών είναι απαραίτητη προκειμένου να γνωρίζουμε πόσο ζουν και πότε και πού μετακινούνται, κρίσιμα ερωτήματα για την προστασία τους. Το μοναδικά αριθμημένο μεταλλικό δακτυλίδι που τοποθετείται γύρω από το πόδι του πουλιού αποτελεί μια αξιόπιστη και ακίνδυνη μέθοδο προσδιορισμού των πουλιών ως άτομα.

Επιπρόσθετα, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, οι δακτυλιώσεις είναι πολύ σημαντικές για τη μελέτη και την προστασία των μεταναστευτικών πουλιών επειδή μας επιτρέπουν να εντοπίζουμε τις κινήσεις τους καθώς και άλλα χαρακτηριστικά της ιστορίας της ζωής τους στο πέρασμα του χρόνου. Η ταυτοποίηση των πουλιών βοηθά στον εντοπισμό των κρίσιμων περιοχών κατά μήκος των μεταναστευτικών τους διαδρομών, παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες για σχέδια διαχείρισης και διατήρησης αυτών των περιοχών. Επίσης, μέσω της δακτυλίωσης υπάρχει η ευκαιρία να αποκτήσουμε πληροφορίες σχετικά με τη διασπορά, τη μετανάστευση, τη μακροζωία, τη συμπεριφορά, τον ρυθμό επιβίωσης, την αναπαραγωγική επιτυχία και τις πληθυσμιακές τάσεις των μεταναστευτικών πουλιών. Επομένως, όλες αυτές οι πληροφορίες συμβάλλουν στην απόκτηση μιας καλύτερης εικόνας για τη βιολογία και την οικολογία των πουλιών καθώς επίσης και για τις δημογραφικές αλλαγές στο πέρασμα του χρόνου, δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία λήψης επιτυχημένων μέτρων προστασίας.

 

Νεαρός Ζάνος © BirdLife Cyprus

Bird ringing can be useful as a monitoring technique and to understand population dynamics and persistence. Furthermore, it is used in evolutionary and behavioral studies (e.g. inbreeding in the wild, the existence of infanticide, foraging strategies) and in studies for bird-transmitted diseases (e.g. avian influenza virus of the H5N1 type).

Τα πουλιά μπορούν να πιαστούν χρησιμοποιώντας μια ποικιλία από δίκτυα και παγίδες. Αφού αφαιρεθούν από τα δίκτυα ή τις παγίδες, τα πουλιά τοποθετούνται σε μαλακές, βαμβακερές σακούλες όπου παραμένουν ήσυχα και στεγνά μέχρι να αναγνωριστούν, δακτυλιωθούν, εξετασθούν και απελευθερωθούν. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι δακτυλίωσης. Τα μεταλλικά δακτυλίδια στα οποία αναγράφεται το όνομα του κέντρου ή του οργανισμού δακτυλίωσης και ένας μοναδικός αριθμός. Τα χρωματιστά δακτυλίδια συνήθως προσδιορίζουν τη θέση όπου δακτυλιώθηκε το πουλί και/ή το έτος δακτυλίωσης του. Το πουλί μπορεί μετά να αναγνωριστεί κάθε φορά που θα εντοπίζεται στη φύση ή όταν πιαστεί ξανά στα δίκτυα. Εάν ένα πουλί βρεθεί σκοτωμένο ή παρατηρηθεί ξανά στη φύση, η καταγραφή αναφέρεται στο υπεύθυνο κέντρο δακτυλίωσης και στη συνέχεια μπορεί να δημιουργηθεί μια αναφορά για την ιστορία ζωής του. Επομένως, η επιτυχία ενός κέντρου δακτυλίωσης εξαρτάται κατά ένα μεγάλο βαθμό από τις αναφορές των πτηνοπαρατηρητών και άλλων έμπειρων εθελοντών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία από το EURING (οργανισμός συντονισμού των Ευρωπαϊκών κέντρων δακτυλίωσης πουλιών) περίπου 4 εκατομμύρια πουλιά δακτυλιώνονται κάθε χρόνο στην Ευρώπη. Στην Κύπρο, οι δακτυλιώσεις ξεκίνησαν το 1961 και συνεχίζονται μέχρι σήμερα, με την μέχρι τώρα τοποθέτηση δακτυλιδιών σε περισσότερα από 94 χιλιάδες πουλιά από 207 διαφορετικά είδη.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι δακτυλιώσεις πρέπει να γίνονται από έμπειρους δακτυλιωτές οι οποίοι έχουν αποκτήσει την απαραίτητη άδεια μετά από εκπαίδευση, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια των πουλιών. Επίσης, η δακτυλίωση απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και εμπειρία στο πώς θα κρατηθεί το πουλί, πως θα τοποθετηθεί το δακτυλίδι στο πόδι του πουλιού χωρίς να προκληθούν τραυματισμοί και πώς θα γίνουν οι διάφορες μορφομετρικές μετρήσεις (π.χ. μήκος φτερούγας και ουράς, λίπος, μάζα).

 

Κοκκινολαίμης © BirdLife Cyprus

Οι πληροφορίες που προκύπτουν από τις δακτυλιώσεις συνήθως ανήκουν σε τρείς κατηγορίες: γεωγραφικές, δημογραφικές και βιολογικές. Τα γεωγραφικά δεδομένα παρέχουν στοιχεία για τα ενδιαιτήματα που επιλέγουν τα πουλιά για αναζήτηση τροφής και για τις μεταναστευτικές διαδρομές και τις σημαντικές περιοχές-σταθμούς (η Κύπρος ανήκει σε μια από αυτές). Τα δημογραφικά δεδομένα όπως αυτά που αφορούν την επιβίωση για παράδειγμα, μπορούν να ερμηνεύσουν πληθυσμιακές αλλαγές με το να συνδέουν τις αλλαγές στους δημογραφικούς ρυθμούς με τις περιβαλλοντικές αλλαγές. Τέλος, τα βιολογικά δεδομένα παρέχουν πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές συνθήκες με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπο ένα πουλί ή οι πρόγονοι του. Για παράδειγμα, η σύνθεση της δίαιτας ενός πουλιού λίγες ώρες πριν την παγίδευση μπορεί να γίνει γνωστή, καθώς επίσης και οι εξελικτικές σχέσεις οι οποίες προκύπτουν από γενετικές πληροφορίες μετά τη λήψη βιολογικών δειγμάτων.

Υπάρχουν πολλές μελέτες που δείχνουν ότι η δακτυλίωση μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην επίλυση διάφορων ερευνητικών ερωτημάτων. Η σημασία των μεταναστευτικών δικτύων των περιοχών διαχείμανσης και των ενδιάμεσων σταθμών των υδρόβιων πουλιών έχει επισημανθεί από μελέτες δακτυλιώσεων. Αυτά τα στοιχεία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε πολλές διεθνείς προσπάθειες για τη δημιουργία σημαντικών προστατευόμενων περιοχών κατά μήκος αυτών των διαδρομών, και έχουν συμβάλει στην καθιέρωση της αρχής ότι αυτοί οι μεταναστευτικοί πληθυσμοί μπορούν να προστατευτούν επαρκώς μόνο με συντονισμένη πολυεθνική δράση διατήρησης.

Μια μελέτη δακτυλιώσεων σχετικά με τα Roseate Terns Sterna dougallii, η οποία ξεκίνησε ως αντίδραση στην παρατηρούμενη μείωση του βρετανικού και ιρλανδικού αναπαραγωγικού πληθυσμού, έδειξε σημαντικούς αριθμούς σκοτωμένων πουλιών από τη παράκτια δυτική Αφρική, και πιο συγκεκριμένα από τη Γκάνα και τη Σενεγάλη λόγω παγίδευσης για φαγητό ή ως άθλημα. Αυτή η άμεση απόδειξη από τη μελέτη δακτυλίωσης οδήγησε στη δημιουργία τοπικών προγραμμάτων προστασίας και εκπαίδευσης στη Γκάνα και τη Σενεγάλη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 και 1990, με σημαντική επιτυχία στη μείωση των παγιδευμένων πουλιών.

Όσο αφορά τις δακτυλιώσεις πουλιών και την έρευνα στην Κύπρο, υπάρχει μια υπό εξέλιξη μελέτη στα πλαίσια της διδακτορικής μου έρευνας σχετικά με τα πρότυπα ενδημισμού των πουλιών που αναπαράγονται στην Κύπρο. Στα πλαίσια αυτής της μελέτης, θα συλλεχθούν δείγματα αίματος και φτερών για αναλύσεις DNA από διαφορετικούς πληθυσμούς από όσο το δυνατόν περισσότερα είδη που αναπαράγονται στην Κύπρο, συμπεριλαμβανομένων και των ενδημικών ειδών και υποειδών. Παράλληλα με τη συλλογή των δειγμάτων, θα λαμβάνονται και διάφορες μορφομετρικές μετρήσεις για σύγκριση μεταξύ των πληθυσμών αλλά και με τα αντίστοιχα είδη της ηπειρωτικής περιοχής. Μετά τη συλλογή των δειγμάτων, θα διεξαχθεί μια σειρά μοριακών διαδικασιών για γενετική ανάλυση προκειμένου να υπολογισθεί η πληθυσμιακή δομή και η έκταση της γονιδιακής ροής μεταξύ των πληθυσμών. Αυτό θα μας οδηγήσει στο βαθμό συνδεσιμότητας μεταξύ των πληθυσμών και πιθανόν να δείξει ποιοι πληθυσμοί έχουν μεγαλύτερη ανάγκη για διατήρηση και προστασία. Επιπλέον, θα γίνει μια γενετική σύγκριση με τους ηπειρωτικούς πληθυσμούς για την εκτίμηση της γενετικής απόστασης, προκειμένου να εξεταστεί ο βαθμός συγγένειας μεταξύ των πουλιών στην Κύπρο και εκείνων της ηπειρωτικής χώρας. 

Μιχαέλλα Μωυσή, Υπεύθυνη Δακτυλίωσεων

Κάνε εισφορά

Γίνε Μέλος

Οικογενειακή συνδρομή μέλους

elGreek
Scroll to Top