Η Επισκόπηση της Εφαρμογής της Περιβαλλοντικής Πολιτικής της ΕΕ για το 2022 δυστυχώς επαναλαμβάνει τα όσα για χρόνια προειδοποιεί το BirdLife Cyprus: ότι η Κύπρος αποτυγχάνει παταγωδώς να προστατεύσει τη φύση. Και αυτό ισχύει για τον τρόπο με τον οποίο μεταχειριζόμαστε τις πιο πολύτιμες φυσικές μας περιοχές, το πώς αντιμετωπίζουμε το επίμονο πρόβλημα της παράνομης παγίδευσης μεταναστευτικών πουλιών, τους ρυθμούς με τους οποίους σφραγίζουμε το έδαφός μας με «κουγκρί» και την απροθυμία μας να αφυπνιστούμε στο θέμα των χωροκατακτητικών ξένων ειδών.
Κάθε μερικά χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει μια επισκόπηση σχετικά με την πρόοδο που σημειώνουν τα Κράτη Μέλη στην εφαρμογή των περιβαλλοντικών νόμων και πολιτικών της ΕΕ. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, δημοσιεύτηκε μια επικαιροποιημένη επισκόπηση για κάθε Κράτος Μέλος. Για την Κύπρο, όπως δυστυχώς αναμενόταν, η επισκόπηση αναγνωρίζει ότι η προστασία της φύσης παραμένει μια σημαντική πρόκληση.
Προστασία των περιοχών Natura 2000
Η Επισκόπηση κάνει ειδική αναφορά στο Δίκτυο Natura 2000 και παρουσιάζει την ακόλουθη εικόνα για την Κύπρο: Το Δίκτυο Natura 2000 στην Κύπρο είναι ανεπαρκές και δεν τυγχάνει σωστής διαχείρισης και προστασίας.
Παρόλο που το 30% της χερσαίας περιοχής στην Κυπριακή Δημοκρατία καλύπτεται από περιοχές Natura 2000, εντούτοις η Επιτροπή σημειώνει ανεπάρκειες. Ιδιαίτερα όσον αφορά τα πουλιά, το γεγονός ότι ακόμα να καθοριστούν θαλάσσιες Ζώνες Ειδικής Προστασίας (δηλαδή υπεράκτιες περιοχές Natura 2000 για τα πουλιά) είναι ένα σημαντικό μειονέκτημα. Πέραν του καθορισμού περιοχών, η Επισκόπηση αναφέρεται και στην ποιότητα των στόχων και των μέτρων διατήρησης που έχει θέσει η Κύπρος για τις περιοχές Natura 2000, αφού δεν είναι μετρήσιμοι, ανακοινώσιμοι ούτε ολοκληρωμένοι ή επαρκώς λεπτομερείς. Τέλος, η Επισκόπηση κάνει λόγο για τις συστηματικές παραβάσεις στην Οδηγία για τους Οικοτόπους, ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο η Κύπρος αξιολογεί σχέδια ή έργα που πιθανόν να επηρεάζουν τις περιοχές Natura 2000.
Για όλα τα πιο πάνω σοβαρά θέματα, η Επιτροπή έχει ήδη κινήσει υποθέσεις επί παραβάσει κατά της Κύπρου. Η αποτυχία στην αντιμετώπιση των πιο πάνω θεμάτων μπορεί να φέρει την Κύπρο ένα βήμα πιο κοντά στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, και το σημαντικότερο, και σε μία μεγαλύτερη αποτυχία να προστατεύσει τη φύση.
Όλα αυτά εγείρουν το ερώτημα: τι νόημα έχει αν το 30% του νησιού μας βρίσκεται υπό καθεστώς Natura 2000 όταν, όπως φαίνεται και από την Επισκόπηση, δεν τυγχάνει διαχείρισης και επαρκούς προστασίας; Γιατί η Κύπρος εξακολουθεί να κάνει τα ίδια λάθη στον τρόπο που αξιολογεί σχέδια ή έργα που πιθανόν να επηρεάζουν περιοχές Natura 2000;
Παράνομη θανάτωση πουλιών
Όσον αφορά την προστασία ειδών, η Επισκόπηση εστιάζει επίσης στην παράνομη θανάτωση μεταναστευτικών πουλιών, χαρακτηρίζοντας τα επίπεδα παγίδευσης στο νησί ως απαράδεκτα υψηλά. Προσδιορίζει ως προτεραιότητα την ανάγκη να ενισχυθούν οι προσπάθειες επιβολής του νόμου για την εξάλειψη της παράνομης παγίδευσης και θανάτωσης πουλιών με τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην ανάγκη επιβολής αποτελεσματικών και αποτρεπτικών ποινών ιδίως στους μεγάλους παραβάτες.
Τα παραπάνω αντηχούν τα αιτήματα του BirdLife Cyprus για την επανασύσταση του Ουλαμού Πάταξης Λαθροθηρίας της Αστυνομίας Κύπρου για την αποτελεσματικότερη επιβολή του νόμου κατά των οργανωμένων παγιδευτών.
Γεωργία και χρήση γης
Ο τρόπος που χρησιμοποιούμε τη γη μας αποτελεί αντικείμενου που εξετάζει η Επισκόπηση. Δεν μας εκπλήσσει το ότι η Κύπρος έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εκτάσεων αφιερωμένα στη βιολογική γεωργία σε όλη την Ευρώπη, χωρίς να παρουσιάζει καν κάποια σαφή ανοδική τάση. Η ποσότητα οργανικής ύλης εδάφους σε αρόσιμη γη στην Κύπρο είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ. Παρά τις πιέσεις για βελτίωση της ποιότητας του εδάφους, μόνο για το 1% της γεωργικής γης υπάρχει η υποχρέωση συμβατικά για βελτίωση του εδάφους, κάτι που είναι πολύ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (12%).
Αν και αυτές οι στατιστικές είναι αρκετά τρομακτικές, τίποτε δεν σοκάρει περισσότερο από τα ποσοστά σφράγισης της γης που παρουσιάζει η Κύπρος. Η Κύπρος ήταν ένα από τα δύο Κράτη Μέλη, το άλλο είναι η Μάλτα, που είχαν τη μεγαλύτερη ποσότητα δέσμευσης γης μεταξύ 2000 και 2018 με το 6,4% του εδάφους να έχει υποστεί σφράγιση ή να μετατρέπεται σε τεχνητό. Κι ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ όσον αφορά την καθαρή δέσμευση γης είναι 83.8m2/km2, η Κύπρος ξεπερνά κατά πολύ αυτό το νούμερο, με 396,3 m2/km2.
Χωροκατακτητικά ξένα είδη
Παρόλο που τα χωροκατακτητικά ξένα είδη (όπως η Ακακία) αποτελούν βασική αιτία απώλειας της βιοποικιλότητας στην ΕΕ προκαλώντας σημαντικές ζημιές στη φύση, την οικονομία και την ανθρώπινη υγεία, η Κύπρος δεν έχει ούτε και ένα σχέδιο για την καταπολέμηση τους στην Κύπρο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κινήσει υπόθεση επί παραβάσει κατά της Κύπρου για αυτή της την αποτυχία.
Σχεδόν 20 χρόνια μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, η χώρα μας εξακολουθεί να μην ανταποκρίνεται στους περιβαλλοντικούς νόμους και πολιτικές. Οι δικαιολογίες δεν είναι πλέον πειστικές, με τη βιοποικιλότητα και το κλίμα να βρίσκονται στα όρια τους. Η Κύπρος έχει όλα τα εργαλεία στην εργαλειοθήκη της για να αφυπνιστεί και να αλλάξει πορεία πριν να είναι πολύ αργά.