Τι θέλουμε από τους γεωργούς μας; Μήπως θέλουμε μέγιστη παραγωγή, ανεξάρτητα από τον αντίκτυπο που αυτή μπορεί να έχει στην άγρια ​​ζωή, το νερό και τον αέρα, ή λιγότερη, αλλά πιο οικολογικά βιώσιμη παραγωγή; Το BirdLife υποστηρίζει τη δεύτερη επιλογή, κυρίως επειδή κάνει επίσης καλό στη φύση και στην ύπαιθρο. Αλλά τι δικαίωμα έχει το BirdLife - ή οποιοσδήποτε άλλος- να λέει στους γεωργούς τι να κάνουν; Δεν είναι δική τους η γη εξάλλου?

Η απάντηση είναι ναι, και μπορούν να χρησιμοποιούν τη γη τους όπως κρίνουν οι ίδιοι κατάλληλα (αν και υπάρχουν νόμοι για τη ρύπανση και την προστασία της άγριας ζωής που όλοι οι χρήστες γης πρέπει να τηρούν). Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος του δημόσιου χρήματος - οι επιδοτήσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) πηγαίνει προς τη στήριξη των γεωργών. Η ΚΑΠ αντιπροσωπεύει περίπου το 40% του προϋπολογισμού της ΕΕ. Για αυτό τον λόγο, οι φορολογούμενοι πρέπει να έχουν λόγο στο ποιο είδος γεωργίας υποστηρίζει η ΚΑΠ.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η αγροτική πολιτική της ΕΕ έχει τεράστια επίδραση στη διαχείριση των γεωργικών εκτάσεων. Οι επιδοτήσεις της ΚΑΠ προορίζονται ως επί το πλείστον για τη στήριξη της παραγωγής, η οποία έχει οδηγήσει σε εντατικοποίηση της γεωργίας σε μαζική κλίμακα σε ολόκληρη την ΕΕ. Η στροφή προς την εξειδίκευση καλλιεργειών, στις μονοκαλλιέργειες, σε περισσότερα φυτοφάρμακα και σε λιγότερο «χώρο για τη φύση» (θαμνοστοιχίες, αγρανάπαυση κ.λπ.) έχει οδηγήσει σε καταστροφική και τεκμηριωμένη μείωση της βιοποικιλότητας των γεωργικών περιοχών τις τελευταίες δεκαετίες. Ταυτόχρονα, η ΚΑΠ απέτυχε να στηρίξει την παραγωγή χαμηλής έντασης. Ως αποτέλεσμα, οι περιοχές με παραδοσιακή, οικολογικά (αλλά όχι οικονομικά) βιώσιμη και φιλική προς την άγρια ζωή γεωργία έχουν εγκαταλειφθεί σε τεράστια κλίμακα. Μπορεί να ακούγεται παράδοξο, αλλά η φυσική βλάστηση που επιστρέφει σε μια περιοχή η οποία δεν καλλιεργείται πλέον είναι συχνά άσχημα νέα για τη βιοποικιλότητα, κυρίως επειδή οι θαμνώνες και τα δασικά συστήματα αποτελούν μια απλούστευση των σύνθετων αγροτικών μωσαϊκών ως αποτέλεσμα μακροχρόνιων παραδοσιακών γεωργικών πρακτικών. Τις τελευταίες δεκαετίες, η γεωργία έχει εντατικοποιηθεί και στην Κύπρο -κυρίως στις πεδινές περιοχές, ειδικά όπου ξεπροβάλλουν συστήματα άρδευσης – και παραδοσιακές πρακτικές εγκαταλείπονται, κυρίως σε ορεινές και ημι-ορεινές γεωργικές περιοχές που δεν είναι τόσο εύφορες.

Γιατί μιλάμε γι' αυτό τώρα; Επειδή βρισκόμαστε μπροστά σε μια ακόμη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, μια πολιτική που υφίσταται από το 1962. Με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν συντριπτική δημόσια υποστήριξη προς μια ΚΑΠ πιο φιλική προς το περιβάλλον (η οποία υποστηρίζεται και από τους γεωργούς), η ΕΕ παρουσιάζει τη μεταρρύθμιση αυτή ως μια «πράσινη» άσκηση. Θα είναι όμως; Η τελευταία μεταρρύθμιση (πριν την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020) ήταν περισσότερο ‘περιβαλλοντικό ξέπλυμα’ παρά απτή υποστήριξη της βιώσιμης γεωργίας. Η άσχημη αλήθεια είναι ότι καθώς οι συζητήσεις κορυφώνονται πριν την περίοδο 2021-2027, τα πράγματα δεν φαίνονται καλά... στην πραγματικότητα, η νέα ΚΑΠ θα μπορούσε μας πάρει πολύ πιο πίσω.

Πρόσφατα μια ομάδα διαπρεπών οικολόγων εξέτασε εξονυχιστικά την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, δημοσιεύοντας τα ευρήματά τους στο επιστημονικό περιοδικό Science [1]Υπογραμμίζουν την οικολογική σημασία ενός οργάνου πολιτικής που διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό το τι συμβαίνει με το 40% της γης της ΕΕ που είναι γεωργική γη και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την αποτυχία να μετατραπεί η ΚΑΠ σε ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τη βιώσιμη διαχείριση της γης. Ανάμεσα στις πιο μεγάλες ανησυχίες που εκφράστηκαν είναι η συνεχής εστίαση στις απλές πληρωμές ανά εκτάριο για τους γεωργούς, με περιβαλλοντικούς περιορισμούς αμφιβόλου ισχύος. Περίπου το 70% του προϋπολογισμού της ΚΑΠ περιορίζεται σε τέτοιες πληρωμές ανά εκτάριο. Το βάρος των πληρωμών ανά εκτάριο ευνοεί τους «μεγάλους», καθώς αυτό το σύστημα ευνοεί μία πολύ μικρή μερίδα γεωργών (λιγότερο από το 2%) οι οποίοι θα λαμβάνουν πάνω από το 30% των επιδοτήσεων. Οι νέες προτάσεις μειώνουν την υποστήριξη σε προοδευτικά εθελοντικά μέτρα, όπως είναι τα αγροπεριβαλλοντικά-κλιματικά μέτρα, τα οποία επιβραβεύουν τους γεωργούς που κάνουν κάτι περισσότερο για την άγρια ​​ζωή και το περιβάλλον. Οι επιστήμονες σημειώνουν ότι ενώ οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τη γεωργία συνεχίζουν να αυξάνονται, η νέα «πράσινη» ΚΑΠ δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με το πώς οι γεωργοί θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την επικείμενη κλιματική καταστροφή.

Το BirdLife Ευρώπης αγωνίζεται για μια πραγματικά πράσινη ΚΑΠ σε επίπεδο Ευρώπης και εμείς ως Πτηνολογικός θα καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να επηρεάσουμε την κατάσταση σε τοπικό επίπεδο, όπως και άλλοι εταίροι του BirdLife σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτά που διακυβεύονται είναι η σύσταση της υπαίθρου μας, η τύχη της άγριας ζωής και το μέλλον των μικρών γεωργών και των γεωργικών κοινοτήτων.

[1] See Pe’er, G. et al (2019). A greener path for the EU Common Agricultural Policy. Science 365: 449-451. DOI: 10.1126/science.aax3146