Κάθε χρόνο, εκατοντάδες εκατομμύρια πουλιά πεθαίνουν σε όλο τον κόσμο από προσκρούσεις σε παράθυρα και γυάλινες επιφάνειες κτιρίων. Αυτό που μπορεί να ακούγεται σαν ένα τυχαίο «γκντουπ» σε ένα παράθυρο, είναι στην πραγματικότητα μία από τις κύριες ανθρωπογενείς αιτίες θνησιμότητας των πουλιών. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι το πρόβλημα είναι ακόμη σοβαρότερο απ’ ό,τι πιστευόταν μέχρι σήμερα.

Σε περιοχές της Κύπρου που αναπτύσσονται ραγδαία, ιδιαίτερα στη Λεμεσό, όπου οι ψηλοί γυάλινοι πύργοι αλλάζουν το αστικό τοπίο, οι προσκρούσεις μπορεί να είναι μία επίπτωση της ανάπτυξης και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στον πολεοδομικό σχεδιασμό. Η κατανόηση του πώς και γιατί συμβαίνουν αυτές οι προσκρούσεις είναι το πρώτο βήμα για την πρόληψή τους.

Γιατί τα πουλιά χτυπούν στα παράθυρα

Τα πουλιά δεν μπορούν να αναγνωρίσουν το γυαλί ως στερεό εμπόδιο. Οι αντανακλάσεις των δέντρων ή του ουρανού δημιουργούν την ψευδαίσθηση ανοιχτού χώρου, ενώ τα διαφανή παράθυρα τους επιτρέπουν να βλέπουν βλάστηση ή φως από την άλλη πλευρά. Και οι δύο αυτές περιπτώσεις τα παρασύρουν να πετούν κατευθείαν προς το γυαλί.

Δεν είναι όλες οι προσκρούσεις ορατές. Μετά την πρόσκρουση, πολλά πουλιά πετούν τραυματισμένα, μόνο και μόνο για να πεθάνουν αργότερα από τα τραύματα ή από θηρευτές, γεγονός που σημαίνει ότι ο πραγματικός αριθμός θανάτων είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που παρατηρείται κάτω από τα παράθυρα.

Ποια πουλιά επηρεάζονται και τι συμβαίνει

Σχεδόν κάθε είδος πουλιού μπορεί να χτυπήσει σε παράθυρο, αλλά τα μικρά πουλιά της πόλης και διάφορα μεταναστευτικά είδη κινδυνεύουν περισσότερο. Στην Κύπρο, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει σπουργίτια, κοκκινολαίμηδες, συλβίιδες, μυγοχάφτες, δεντροφυλλοσκόπους, σγαρτίλια και χελιδόνια.

Η πρόσκρουση είναι συχνά θανατηφόρα. Πολλά πουλιά πεθαίνουν ακαριαία, ενώ άλλα υφίστανται διάσειση ή εσωτερικά τραύματα που οδηγούν στο θάνατο λίγο αργότερα. Ακόμα και ο θάνατος ενός μόνο πουλιού μπορεί να έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις, για παράδειγμα, αν αυτό τάιζε νεοσσούς σε κοντινή φωλιά.

Ο ρόλος της σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Η αρχιτεκτονική του σήμερα λατρεύει το γυαλί: ανοιχτές προσόψεις, πύργους-καθρεύτες και φωτεινούς εσωτερικούς χώρους. Όμως αυτά τα ίδια στοιχεία δημιουργούν αόρατες παγίδες για τα πουλιά. Τα κτίρια που είναι έντονα φωτισμένα τη νύχτα προσελκύουν επίσης μεταναστευτικά πουλιά που ταξιδεύουν το βράδυ, τα αποπροσανατολίζουν και αυξάνουν τις προσκρούσεις.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η αύξηση της γυάλινης επιφάνειας μόλις κατά 10% μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο πρόσκρουσης σχεδόν κατά 20%. Αντανακλαστικά ή διαφανή τζάμια κοντά σε βλάστηση, νερό ή ουρανό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα. Τα αστικά κέντρα της Κύπρου, που σήμερα γεμίζουν με ουρανοξύστες, γραφεία και παραθαλάσσιες αναπτύξεις, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα περιβαλλόντων όπου ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται ραγδαία.

Καθώς η Κύπρος βρίσκεται σε κύρια μεταναστευτική διαδρομή, ο κίνδυνος δεν περιορίζεται στα είδη που ζουν εδώ ολόχρονα. Δύο φορές τον χρόνο, εκατομμύρια μεταναστευτικά πουλιά περνούν από το νησί, και πολλά από αυτά πρέπει να πλοηγηθούν μέσα σε αυτά τα νέα, γεμάτα γυαλί αστικά τοπία.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Στο σπίτι

Ακόμα και μικρές αλλαγές μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά:

• Kάντε τα παράθυρα ορατά στα πουλιά. Χρησιμοποιήστε αυτοκόλλητα (όπως αυτά που βλέπουμε στα κιγκλιδώματα των αυτοκινητοδρόμων), ρίγες ή διακοσμητικά φιλμ σε μικρές αποστάσεις στην εξωτερική πλευρά των παραθύρων.
• Μετακινήστε ταΐστρες και φυτά. Κρατήστε τις ταΐστρες είτε πολύ κοντά στα παράθυρα (μέχρι 1 μέτρο) είτε πιο μακριά από 10 μέτρα, και μετακινήστε τα εσωτερικά φυτά μακριά από τα τζάμια ώστε να μην προκαλούν ψευδαίσθηση φυσικού χώρου.
• Ελέγξτε τον φωτισμό. Σβήστε τα περιττά φώτα τη νύχτα ή χρησιμοποιήστε στόρια και φωτιστικά που κατευθύνουν το φως προς τα κάτω, ειδικά στις περιόδους μετανάστευσης (άνοιξη και φθινόπωρο).
• Βοηθήστε αν κάποιο πουλί χτυπήσει. Ελέγξτε για εμφανή σημάδια τραυματισμού. Αν δεν υπάρχουν, τοποθετήστε το πουλί σε ένα κουτί σε σκοτεινό και ήσυχο δωμάτιο για λίγες ώρες. Έπειτα, ανοίξτε το κουτί σε ασφαλές σημείο έξω και απομακρυνθείτε. Αν δεν πετάξει, επικοινωνήστε με το BirdLife Cyprus ή την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας.

Στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομία

Οι μεγάλες αναπτύξεις και τα νέα κτίρια μπορούν να κάνουν επιλογές σχεδιασμού που μειώνουν δραματικά τους θανάτους των πουλιών:

• Χρησιμοποιήστε φιλικό προς τα πουλιά γυαλί. Ειδικές επιστρώσεις ή επεξεργασίες καθιστούν το γυαλί ορατό στα πουλιά χωρίς να επηρεάζουν την αισθητική. Ορισμένα προϊόντα αντανακλούν μοτίβα υπεριώδους φωτός που τα πουλιά μπορούν να δουν.
• "Σπάστε" τις μεγάλες γυάλινες επιφάνειες. Ενσωματώστε εξωτερικές περσίδες, μπαλκόνια ή διακοσμητικά πάνελ.
• Μειώστε τον νυχτερινό φωτισμό. Χρησιμοποιήστε χρονοδιακόπτες, dimmers και «έξυπνα» συστήματα φωτισμού για να αποτραπεί ο αποπροσανατολισμός των πουλιών.
• Φυτέψτε προσεκτικά. Αποφύγετε τη φύτευση πυκνής βλάστησης ακριβώς απέναντι από ανακλαστικές προσόψεις.
• Υιοθετήστε πρότυπα φιλικά προς τα πουλιά. Σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν πόλεις που έχουν ήδη εντάξει φιλικό προς τα πουλιά σχεδιασμό στους οικοδομικούς κανονισμούς και τις πιστοποιήσεις.

Έκκληση για πόλεις φιλικές προς τα πουλιά

Η Κύπρος βιώνει μια άνευ προηγουμένου ανάπτυξη, ειδικά κατά μήκος των ακτών της. Καθώς οι γυάλινοι ουρανοξύστες υψώνονται στη Λεμεσό και αλλού, οι πολεοδόμοι και οι εργολάβοι, πρέπει να αναγνωρίσουν ότι το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα εκτείνεται και στον ουρανό.

Με την ενσωμάτωση φιλικού προς τα πουλιά σχεδιασμού, από γυαλιά με μοτίβα μέχρι έξυπνο φωτισμό, οι αρχιτέκτονες, οι πολεοδόμοι και οι τοπικές αρχές μπορούν να αποτρέψουν αχρείαστους θανάτους και να προστατεύσουν τόσο τα μόνιμα όσο και τα μεταναστευτικά είδη της Κύπρου. Είναι μια ευκαιρία για βιώσιμη ηγεσία: πόλεις που είναι όχι μόνο σύγχρονες και όμορφες, αλλά και ασφαλείς για την άγρια ζωή που τις μοιράζεται μαζί μας.