Η γλώσσα των πουλιών
Όπως τα φωνήεντα και τα σύμφωνα δημιουργούν τις λέξεις και τις προτάσεις μας, έτσι και τα πουλιά παράγουν διάφορες φωνές, κελαηδήματα και μελωδίες σε μια γλώσσα τόσο ξεχωριστή που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί τη δική μας. Αυτό οφείλεται σε ένα ιδιαίτερο φωνητικό όργανο στο μέγεθος ενός μπιζελιού που ονομάζεται σύριγγα και βρίσκεται ανάμεσα στην τραχεία και στους βρόγχους των πνευμόνων του κάθε πουλιού. Η δομή αυτού του οργάνου -που διαφέρει από είδος σε είδος- καθιστά δυνατά τόσα πολλά διαφορετικά κελαηδήματα και ήχους. Κάθε ήχος έχει διαφορετικό σκοπό και αυτό με τη σειρά του επιτρέπει στα πουλιά να επικοινωνούν μεταξύ τους σε διαφορετικές περιστάσεις.

Το κάλεσμα της προειδοποίησης
Τα καλέσματα προειδοποίησης περιλαμβάνουν έντονους και διαπεραστικούς ήχους. Αποτελούνται από προειδοποιητικά μηνύματα τα οποία στέλνουν τα πουλιά όταν νιώσουν ότι απειλούνται και θέλουν να προειδοποιήσουν άλλα πουλιά του είδους τους για κίνδυνο. Πρόκειται για ήχους που είναι σύντομοι σε διάρκεια, αλλά είναι αρκετά δυνατοί για να ακουστούν από μεγάλη απόσταση. Ανάλογο ήχο χρησιμοποιούν συχνά και τα αρπακτικά πουλιά ως μέρος της επίθεσής τους.

Το κάλεσμα για βοήθεια
Όπως τα παιδιά καλούν τη μαμά τους με τα χέρια τους τεντωμένα προς το μέρος της, έτσι και οι νεοσσοί τιτιβίζουν έντονα για να τραβήξουν την προσοχή της δικής τους μαμάς, ανοιγοκλείνοντας τις φτερούγες τους. Η ένταση του ήχου είναι χαμηλή, αν και μπορεί να ακουστεί από κοντινή απόσταση από τη φωλιά. Οι νεοσσοί συνεχίζουν να χρησιμοποιούν αυτό κάλεσμα ακόμα και όταν φύγουν από τη φωλιά, επειδή η μαμά είναι πάντα μαμά!

Το κάλεσμα επαφής
«Γεια σου, είσαι καλά;» Το κάλεσμα επαφής είναι κάτι ανάλογο αυτού που κάνουμε εμείς όταν θέλουμε να μάθουμε αν ένας φίλος μας είναι καλά. Τα πουλιά χρησιμοποιούν αυτά τα καλέσματα όταν ταξιδεύουν σε σμήνη, όταν θέλουν να καλέσουν το ένα το άλλο ή ακόμη και όταν θέλουν να ενημερώσουν για το πού υπάρχει τροφή. Τα καλέσματα αυτά αποτελούνται κυρίως από σχετικά ηχηρά τιτιβίσματα, τα οποία όμως δεν είναι τόσο έντονα σε ένταση όσο τα καλέσματα προειδοποίησης.

Το κάλεσμα εν πτήσει
Τα πουλιά έχουν συγκεκριμένα καλέσματα τα οποία χρησιμοποιούν μόνο όταν πετούν. Αυτά τα καλέσματα είναι τα πιο χαρακτηριστικά για ένα είδος και με αυτά μπορούμε να βασιστούμε για να το αναγνωρίσουμε. Αυτοί οι ήχοι είναι εξαιρετικά μελωδικοί, ειδικά όταν προέρχονται από σμήνη μεταναστευτικών πουλιών.

Γιατί τα πουλιά κελαηδούν την αυγή;
Το πρωινό κελάηδημα των πουλιών σηματοδοτεί ένα ευχάριστο ξύπνημα. Γιατί όμως τα πουλιά κελαηδούν το πρωί; Για λόγους ματαιοδοξίας φυσικά, επειδή θέλουν να φανούν δυνατά και υγιή. Επειδή τα πουλιά τρέφονται κατά τη διάρκεια της μέρας κυρίως, το πρωί που ξυπνούν είναι πεινασμένα και αδύναμα. Το πρωινό κελάηδημα είναι μια τεχνική που χρησιμοποιούν τα αρσενικά για να δείξουν σε πιθανά ταίρια τους πόσο δυνατά και υγιή είναι. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι το κελάηδημα είναι άκρως συνδεδεμένο με την "ερωτική ζωή" ενός πουλιού και αποτελεί σημαντικό στοιχείο σε όλα τα στάδια της σχέσης ενός ζευγαριού, από την ερωτοτροπία μέχρι τη φωλεοποίηση.

Όταν η μελωδία γίνεται μουσική
Ο Vivaldi συνέθεσε το διάσημο κονσέρτο με το όνομα "Σγαρτίλι", ενώ το Capriccio sopra Cucho του Girolamo Frescobaldi αποτελεί απόδειξη της γοητείας του κούκου. Ο Beethoven ενσωμάτωσε στη δεύτερη κίνηση της Ποιμαντικής Συμφωνίας αρ. 6 μιμήσεις από ήχους του αηδονιού και του ορτυκιού από φλάουτο και όμποε αντίστοιχα. Και ο Wagner περιέλαβε το κομμάτι "Το πουλί στο δάσος" στο έργο του με τίτλο "Siegfried".

Πώς μπορείτε να μάθετε να αναγνωρίζετε τα πουλιά από το κελάηδημά τους
Ο καλύτερος τρόπος για να μάθει κανείς να αναγνωρίζει τα πουλιά από το κελάηδημά τους είναι να βγει έξω στην ύπαιθρο και απλά να έχει τα αυτιά του ανοιχτά. Τα κελαηδήματα που μπορεί να ακούσει κανείς σε ένα δάσος ή σε ένα πάρκο είναι μια πραγματική μουσική συμφωνία, ειδικά για όσους μπορούν να αντιληφθούν τις αποχρώσεις στους ήχους. Ένας οδηγός αναγνώρισης πουλιών που εξηγεί επίσης τα φωνητικά χαρακτηριστικά του κάθε είδους είναι σίγουρα χρήσιμος. Με λίγη εξάσκηση και υπομονή, ο καθένας από μας μπορεί να "αποκωδικοποιήσει" τη μυστική γλώσσα των πουλιών.

Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε πρώτα από την LIPU (BirdLife στην Ιταλία) και μεταφράστηκε στα αγγλικά από το BirdLife Europe and Central Asia και στα ελληνικά από το BirdLife Cyprus.