Ο Ακάμας είναι μια λέξη η οποία, δυστυχώς, την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία, είναι συνυφασμένη στον δημόσιο λόγο με τη λέξη διαμάχη. Συχνά δίνεται η εντύπωση ότι ο Ακάμας αποτελεί ένα ζήτημα που παραμένει φαινομενικά αδρανές, αλλά που κάθε λίγους μήνες επιστρέφει και σαρώνει τον Τύπο και τα Μέσα περνώντας πολλά και διάφορα μηνύματα, και μετά ξανακοιμάται μέχρι την επόμενη έξαρση.

Ως αποτέλεσμα, γίνεται πολύ δύσκολο για οποιονδήποτε θέλει και ενδιαφέρεται να ενημερωθεί για τον Ακάμα και την προστασία του να παρακολουθήσει το θέμα, να αντιληφθεί τι έχει συμβεί, να ενημερωθεί για τις εξελίξεις και το σημαντικότερο: να κρίνει αν συμφωνεί με τις τελευταίες εξελίξεις ή αν αυτές τον κάνουν να θέλει να βγει στους δρόμους να διαδηλώσει.

Παρουσιάζουμε πιο κάτω τις τελευταίες εξελίξεις και πώς αυτές σχετίζονται με τα θέματα που χρονολογούνται, απαντώντας τις συχνότερες ερωτήσεις που δεχόμαστε από το κοινό και που προκύπτουν από τα όσα έχουν λεχθεί τον τελευταίο μήνα.

1. Τι είναι το Τοπικό Σχέδιο Ακάμα;

Τα Τοπικά Σχέδια αποτελούν Σχέδια Ανάπτυξης όπως ορίζει ο Νόμος περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας τα οποία ορίζουν τα είδη αναπτύξεων που επιτρέπονται σε μια περιοχή, όπως τουριστική ανάπτυξη, οικιστική ανάπτυξη, λατομική δραστηριότητα κλπ.

Το 2016, το Υπουργικό Συμβούλιο με απόφασή του άναψε το πράσινο φως για να επανεξεταστεί το υφιστάμενο πολεοδομικό καθεστώς της περιοχής του Ακάμα. Έτσι προέκυψε η ετοιμασία του Τοπικού Σχεδίου Ακάμα (που καλύπτει τις οκτώ κοινότητες Κάθηκα, Πάνω Αρόδων, Κάτω Αρόδων, Ίνειας, Δρούσειας, Φάσλι, Ανδρολίκου και Νέου Χωριού) και θα ακολουθήσει η ετοιμασία του Τοπικού Σχεδίου Πέγειας.

Και τα δυο αυτά Τοπικά Σχέδια εμπίπτουν εντός της Χερσονήσου του Ακάμα και καλύπτουν και τις προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 της περιοχής.

2. Ποιο είναι το πρόβλημα με το Τοπικό Σχέδιο Ακάμα που προτείνεται;

Το Τοπικό Σχέδιο Ακάμα, στη μορφή που βρίσκεται αυτή τη στιγμή, περιλαμβάνει σωρεία ανησυχητικών προτάσεων που θα αυξήσουν τις πιέσεις στα ευαίσθητα προστατευόμενα είδη της περιοχής, αντιστρατεύονται της αειφόρου ανάπτυξης και θα αλλάξουν παντελώς τον χαρακτήρα του Ακάμα. Ανάμεσα στις ανησυχητικές προτάσεις είναι:

1. Η πολιτική της μεμονωμένης κατοικίας, δηλαδή διάσπαρτα σπίτια εκτός ορίων ανάπτυξης, σε απόσταση μέχρι και 500 μέτρα από τις ήδη διευρυμένες νέες Οικιστικές και Τουριστικές Ζώνες.
2. Οι Ζώνες Εξειδικευμένων Αναπτύξεων μεταξύ των κοινοτήτων (όπως κέντρα έρευνας, σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κλπ.), κοντά σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές όπως φαράγγια.
3. Η νέα Λατομική Ζώνη που εφάπτεται με τα φαράγγια της Ανδρολίκου, σε μια περιοχή που ήδη πλήττεται από τη λατομική δραστηριότητα.
4. Συγκεκριμένες οικιστικές ζώνες και τουριστικές ζώνες που χωροθετούνται κοντά σε ευαίσθητες περιοχές όπως κορυφογραμμές και αργάκια.
5. Η μετατροπή ζωνών της υπαίθρου σε αγροτικές ζώνες όπου θα επιτρέπονται διάφορες αναπτύξεις όπως το Επισκέψιμο Αγρόκτημα.

Κάποιες από αυτές τις πρόνοιες επηρεάζουν άμεσα φωλιές σπάνιων αρπακτικών και της Κράγκας, ενώ η συσσωρευτική επίδραση όλων των προτεινόμενων ζωνών απειλεί βιότοπους με κατακερματισμό και απώλεια.

3. Τι να περιμένουμε για το Τοπικό Σχέδιο Ακάμα;

Τις ανησυχίες μας για το Τοπικό Σχέδιο Ακάμα συμμερίζονται και οι αρμόδιες υπηρεσίες του Κράτους. Το Τμήμα Περιβάλλοντος με την αρχική του γνωμάτευση αναγνώρισε τις αρνητικές επιπτώσεις του προτεινόμενου Τοπικού Σχεδίου Ακάμα, ζητώντας κατάργηση, αλλαγή ή/και τροποποίηση προνοιών του. Επιπρόσθετα, η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, σε επιστολή της προς το Τμήμα Περιβάλλοντος, επισήμανε ότι αναμένονται αρνητικές και συσσωρευτικές επιπτώσεις από αρκετές προτεινόμενες πολεοδομικές ζώνες και πολιτικές.

Οι αντιδράσεις μας προκύπτουν τόσο από την ανησυχία για τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα όσο και από την πορεία του Κράτους. Οι υπέρμετρες πιέσεις που ασκούνται σε Τμήματα και Υπηρεσίες για έγκριση του Τοπικού Σχεδίου Ακάμα ως έχει παρόλες τις επιπτώσεις στις προστατευόμενες περιοχές και είδη είναι ολοφάνερες στον δημόσιο διάλογο. Tα στενά χρονοδιαγράμματα και οι υποσχέσεις για έγκριση του Σχεδίου σύντομα δεν αντικατοπτρίζουν τη δουλειά που πρέπει να γίνει για τον επανασχεδιασμό του Σχεδίου ώστε να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις.

Αυτό που ζητάμε είναι να γίνει, όπως προνοεί ο νόμος, η εκτίμηση των επιπτώσεων του προτεινόμενου Τοπικού Σχεδίου Ακάμα στα είδη και τους οικοτόπους για τα οποία προστατεύεται η περιοχή. Αν αυτό γίνει σωστά, τότε το Τοπικό Σχέδιο, στη μορφή που βρίσκεται σήμερα, δεν μπορεί ούτε πρέπει να εγκριθεί. Πρέπει να απορριφθεί και να επανασχεδιαστεί με διαφορετική φιλοσοφία, με γνώμονα την προστασία της φύσης, τις πραγματικές ανάγκες της περιοχής και τη μακροχρόνια ευημερία των τοπικών κοινοτήτων.

Με την ολοκλήρωση της περιβαλλοντικής αξιολόγησης του Τοπικού Σχεδίου θα παρθούν τελικές αποφάσεις, και το μέλλον του Ακάμα, όποιο θα είναι αυτό, θα σφραγιστεί. Ελπίζουμε η κατακραυγή των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της Κοινωνίας των Πολιτών να αποδώσει καρπούς, και να εφαρμοστεί σωστά η νομοθεσία.

4. Γιατί ο Υπουργός Περιβάλλοντος διαβεβαιώνει ότι δεν θα καταστραφεί ο Ακάμας;

Ο Υπουργός πιθανόν να εννοεί ότι ένα μεγάλο μερίδιο των αναπτύξεων προορίζεται εκτός της περιοχής Natura 2000 και ότι οι περιοχές Natura 2000 δεν είναι περιοχές απόλυτης απαγόρευσης κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας.

Σε αυτό απαντούμε τα ακόλουθα:

• Αναπτύξεις εντός Natura 2000: Όντως, στις περιοχές Natura 2000 δεν απαγορεύονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες, νοουμένου όμως ότι δεν επηρεάζουν αρνητικά τα είδη και τους οικοτόπους για τα οποία προστατεύεται η περιοχή Natura 2000. Στην περίπτωση του Τοπικού Σχεδίου Ακάμα, προτείνονται πολεοδομικές ζώνες εντός της περιοχής Natura 2000, οι οποίες επιτρέπουν τη διάσπαρτη ανάπτυξη, όπως το Επισκέψιμο Αγρόκτημα για το οποίο θα χρειαστούν συνοδευτικές υποδομές όπως ύδρευση, άδρευση, αποχέτευση, ηλεκτρισμός κλπ. μέσα στο ανέπαφο τοπίο.

• Προβληματικά όρια περιοχής Natura 2000: Η περιοχή που καθορίστηκε ως Natura 2000 είναι μικρότερη της περιοχής που έπρεπε να είχε προστατευτεί βάσει επιστημονικών δεδομένων. Ακόμα και με την υφιστάμενη περιοχή Natura 2000, προωθείται τώρα μια διαχείριση δυο ταχυτήτων, όπου ουσιαστικά δίνεται έμφαση μόνο στο κρατικό μέρος της που αποτελεί το Εθνικό Δασικό Πάρκο και οι περιοχές εκτός του Πάρκου «παραδίδονται» με τον ένα τρόπο ή τον άλλο στην ανάπτυξη.

• Υποχρέωση προστασίας ειδών καθορισμού εκτός ορίων Natura 2000: Από στοιχεία γνωρίζουμε ότι είδη πουλιών για τα οποία ο Ακάμας καθορίστηκε ως περιοχή Natura 2000 όπως ο Σπιζαετός, ο μόνος αετός που φωλιάζει πλέον στη Κύπρο, ο Πετρίτης και η Κράγκα, χρησιμοποιούν πιο πολύ την περιοχή που βρίσκεται εκτός του ορίου προστασίας. Η υποχρέωση μας για προστασία των ειδών αυτών ξεκάθαρα επεκτείνεται και πέραν της καθορισμένης περιοχής ως Natura 2000. Αντί αυτού, αυτό που βλέπουμε είναι πρόνοιες για ανάπτυξη στις σημαντικές περιοχές όπου αυτά τα είδη φωλιάζουν και τρέφονται.

5. Τι θέλουμε εμείς για τον Ακάμα;

Ο Ακάμας είναι μια περιοχή που χρειάζεται άμεσα διαχείριση. Η αδράνεια του Κράτους να λάβει ουσιαστική δράση για την προστασία και την αειφόρο ανάπτυξη του αλλά και την αποκατάσταση της νομιμότητας στην περιοχή, οδήγησαν τα πράγματα στο σήμερα.

Ως περιβαλλοντική οργάνωση, δεν ζητούμε να μείνουν τα πράγματα για πάντα όπως έχουν. Το όραμα μας είναι ο Ακάμας να προστατευτεί με τρόπο αειφόρο, που να προωθεί παράλληλα την πραγματική και μακροχρόνια ευημερία των τοπικών κοινοτήτων. Διαχρονικά, η άποψη μας είναι ότι στον Ακάμα δεν πρέπει να επαναληφθούν τα λάθη που έχουν γίνει σε τόσες άλλες περιοχές στην Κύπρο, και ότι θα πρέπει να προωθηθεί η συμπαγής ανάπτυξη στα υφιστάμενα όρια ανάπτυξης των κοινοτήτων. Με αυτό τον τρόπο θα επιτευχθεί τόσο η προστασία της υπαίθρου, που στην περίπτωση του Ακάμα είναι υψηλής οικολογικής αξίας, αλλά και η διατήρηση του συγκριτικού πλεονεκτήματος της περιοχής που είναι το ανέπαφο φυσικό της τοπίο ως πόλος έλξης για τους επισκέπτες.