Για τους λάτρεις των πουλιών, και ιδιαίτερα των μεγάλων πουλιών, το φθινόπωρο στην Κύπρο είναι η κατεξοχήν εποχή για να απολαύσει κανείς μια ωραία ποικιλία μεταναστευτικών αρπακτικών καθώς ταξιδεύουν προς την Αφρική. Και αυτό ισχύει περισσότερο το φθινόπωρο παρά την άνοιξη καθώς πολλά είδη αρπακτικών πουλιών που περνούν από την Κύπρο επιστρέφουν μέσω μιας ανατολικότερης πορείας την άνοιξη (αποφεύγουν δηλαδή τη θάλασσα και μεταναστεύουν πάνω από τη ξηρά). Αυτό συμβαίνει γιατί πολλά είδη ακολουθούν κυκλική διαδρομή μετανάστευσης, με τις ανοιξιάτικες διαδρομές να βρίσκονται πιο ανατολικά από τις φθινοπωρινές. Ανάμεσα σε αυτά είναι διάφορα είδη γερακίνας, κίρκου, αετού και γερακιού, και από αυτά ξεχωρίζουμε πέντε που δύσκολα περνούν απαρατήρητα.

Μελισσοσιάχινο

Οι αδιαμφισβήτητοι πρωταγωνιστές της φθινοπωρινής μετανάστευσης είναι τα Μελισσοσιάχινα Pernis apivorus. Είναι για την ακρίβεια το πιο κοινό είδος αρπακτικού πουλιού που καταγράφεται στην Κύπρο, αφού υπολογίζεται ότι τις περισσότερες χρονιές περνούν πάνω από 5000 πουλιά. Με λίγη τύχη, μπορεί να δει κανείς εκατοντάδες Μελισσοσιάχινα μέσα σε μία ημέρα καθώς ανεμογλιστρούν προς τον νότο. Τον μεγαλύτερο αριθμό Μελισσοσιάχινων μπορεί να τον δει κανείς στη Χερσόνησο Ακρωτηρίου, η οποία αποτελεί την κατεξοχήν περιοχή για τα μεταναστευτικά αρπακτικά πουλιά. Το ενήλικο είναι γκρι-καφέ στο πάνω μέρος, με γκρι κορώνα και πρόσωπο και υπόλευκο λαιμό με σκούρες ραβδώσεις. Είναι όμως ίσως ένα από τα δυσκολότερα αρπακτικά πουλιά στην αναγνώριση, καθώς παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία στο φτέρωμά του, ειδικά τα νεαρά πουλιά. Τα περισσότερα που περνούν από την Κύπρο είναι νεαρά. Θα τα δούμε από αρχές Σεπτεμβρίου μέχρι αρχές Οκτωβρίου κυρίως στη Χερσόνησο Ακρωτηρίου το πρωί, καθώς εκμεταλλεύονται τις θερμές αέριες μάζες για να αποκτήσουν ύψος και να συνεχίσουν το ταξίδι τους.

Γυπογεράκα

Η Γυπογεράκα Milvus migrans είναι ένα από τα πιο κοινά μεταναστευτικά αρπακτικά που έχουν καταγραφεί να περνούν από την Κύπρο το φθινόπωρο, μετά από το Μελισσοσιάχινο και το Βαλτοσιάχινο. Αν και από απόσταση φαίνεται σχεδόν μαύρη με μία ανοιχτόχρωμη καφετιά γραμμή στον ώμο, έχει σκούρο καφέ φτέρωμα, με αραιές κιτρινωπές πιτσιλιές κυρίως στο κεφάλι, τον λαιμό και το κάτω μέρος. Η ουρά είναι ψαλιδωτή με σκούρες καφέ ραβδώσεις, αν και αυτή η διχάλα εξαφανίζεται όταν το πουλί ανοίγει την ουρά του. Έχει σκούρα καφέ μάτια και μαύρο ράμφος με κίτρινο κήρωμα. Έχει ανάλαφρη πτήση και ανεμοπορεί κρατώντας τα φτερά προς τα πίσω, γέρνοντας την ουρά δεξιά και αριστερά για να κάνει ελιγμούς. Στην Κύπρο, η Γυπογεράκα περνά κατά τη μετανάστευση, κυρίως το φθινόπωρο, και κάποια μεμονωμένα άτομα μπορεί να περάσουν τον χειμώνα εδώ. Θα τη δούμε μεταξύ αρχές Σεπτεμβρίου μέχρι αρχές Οκτωβρίου στη Χερσόνησο Ακρωτηρίου, στο Κάβο Γκρέκο και στην Πεδιάδα Πάφου.

Κιρκινέζι

Το Κιρκινέζι Falco naumanni μοιάζει πολύ με τον ξάδελφό του, τον Κίτση Falco tinnunculus, αν και με αξιοσημείωτες διαφορές όπως το καθαρό γκρι-μπλε χρώμα στο κεφάλι του αρσενικού που καλύπτει το μάγουλό του, και με λιγότερες κηλίδες στο φτέρωμά του. Αν είστε αρκετά τυχεροί για να δείτε ένα από κοντά, θα δείτε ότι τα Κιρκινέζια έχουν ανοιχτόχρωμα νύχια, ενώ ο Κίτσης μαύρα. Προτιμά περιοχές όπως στέπες, λιβάδια και μη εντατικές καλλιέργειες, και πολλές φορές θα το δει κανείς να κυνηγά λεία που βρίσκεται σε κίνηση λόγω πυρκαγιών σε λιβάδια ή θαμνώδεις περιοχές ή λόγω οργώματος. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το Κιρκινέζι φώλιαζε κάποτε στην Κύπρο, αλλά από το 1929 δεν υπάρχει καταγραφή αναπαραγωγής του είδους. Πρόκειται για ένα κοινωνικό είδος, που κουρνιάζει και αναπαράγεται σε αποικίες και κυνηγάει σε ομάδες. Όπως και με το Μελισσοσιάχινο και τη Γυπογεράκα, το καλύτερο μέρος για να δείτε αυτό το είδος το φθινόπωρο είναι η Χερσόνησος Ακρωτηρίου καθώς και το Κάβο Γκρέκο και τα Μανδριά στην Πεδιάδα Πάφου.

Μαυροφάλκονο

Εάν υπήρχε ποτέ περίπτωση να αποκαλούσαμε ένα αρπακτικό πουλί χαριτωμένο, τότε μάλλον αυτό θα ήταν το Μαυροφάλκονο Falco vespertinus. Πρόκειται για ένα μικρό σε μέγεθος αρπακτικό με μακριές φτερούγες. Το αρσενικό, το θηλυκό και το νεαρό έχουν έντονες διαφορές μεταξύ τους, αλλά το αρσενικό είναι εύκολα αναγνωρίσιμο, καθώς το σκούρο γκρίζο χρώμα του σώματός του έρχεται σε αντίθεση με την κοκκινοκάστανη κοιλιά του και τα πόδια του. Τους αρέσει να χρησιμοποιούν ηλεκτρικά καλώδια ως σημεία εφόρμησης όταν κυνηγούν και όταν κουρνιάζουν, και έτσι τέτοια σημεία αποτελούν πόλο έλξης για αυτά. Στην Κύπρο μπορούμε να τα δούμε από τα τέλη Σεπτεμβρίου μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου σε σημεία με καλώδια κατά τις απογευματινές ώρες σε γεωργικές περιοχές (π.χ. με εσπεριδοειδή) στη Χερσόνησο Ακρωτηρίου, στα Μανδριά, και στον δρόμο προς τον Απόστολο Αντρέα, στην Καρπασία.

Γερακαετός

Ο Γερακαετός Aquila pennata είναι ένας μικρός αετός στο μέγεθος της Γερακίνας περίπου. Έχει μακριά ουρά, λεπτοκαμωμένο σώμα και λευκές κηλίδες στη βάση των φτερούγων. Υπάρχουν δύο μορφές του είδους, σκούρα και ανοιχτόχρωμη. Η σκούρα μορφή είναι δυσκολότερη στην αναγνώριση, ενώ στην Κύπρο συναντάμε κυρίως την ανοιχτόχρωμη μορφή. Πρόκειται για ένα σπάνιο μετανάστη με ελάχιστες καταγραφές κάθε χρόνο, συνήθως το φθινόπωρο, κυρίως από πουλιά με την ανοιχτόχρωμη μορφή. Μπορεί να τον δει κανείς στη χερσόνησο του Ακρωτηρίου, στο Κάβο Γκρέκο ή στη Μανδριά, στην Πάφο, συνήθως σε μονό αριθμό, τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο. Ένα ή δύο πουλιά μπορεί να παραμείνουν εδώ για τον χειμώνα. Πριν μερικά χρόνια, ένας Γερακαετός διαχείμασε στο Φράγμα Άχνας ενώ τους τελευταίους δύο χειμώνες τουλάχιστον ένας Γερακαετός παρατηρείται τακτικά στο Λιβάδι Ακρωτηρίου να κυνηγάει. Ελπίζουμε ότι θα είναι εκεί και φέτος.

Οι τοποθεσίες που αναφέρονται εδώ, ιδιαίτερα η Χερσόνησος Ακρωτηρίου, είναι οι πιο αξιόπιστες για παρατήρηση μεταναστευτικών αρπακτικών. Αλλά αυτό που ξέρουν όλοι οι έμπειροι παρατηρητές πουλιών είναι ότι κατά τη μεταναστευτική περίοδο οτιδήποτε μπορεί να "εμφανιστεί" οπουδήποτε. Για να μάθετε τι έχει παρατηρηθεί πρόσφατα στο νησί και που, επισκεφθείτε τη σχετική σελίδα, η οποία ενημερώνεται συχνά με καταγραφές από ντόπιους και ξένους παρατηρητές πουλιών.