Ο δεύτερος Άτλαντας Αναπαραγόμενων Πουλιών της Ευρώπης (EBBA2) έχει δημοσιευτεί σήμερα, στις 3 Δεκεμβρίου 2020. Πρόκειται για πιθανώς το μεγαλύτερο έργο πολιτών-επιστημών στην Ευρώπη, στο οποίο συμμετείχαν περίπου 120.000 εθελοντές σε όλη την ήπειρο και καλύπτει το 96% του συνόλου της έκτασής της. Το EBBA2 παρέχει ενημερωμένες πληροφορίες σχετικά με την κατανομή αναπαραγωγής και την αφθονία και των 596 ιθαγενών και μη ειδών πουλιών στην Ευρώπη και θα αποτελέσει τη βάση για περαιτέρω έρευνα για την καλύτερη κατανόηση των αιτιών αλλαγής και την ενημέρωση πολιτικής για τη διατήρηση της φύσης.

Ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου ήταν ο εθνικός συντονιστής της Κύπρου για το έργο, το οποίο για πρώτη φορά συμπεριέλαβε το νησί σε Άτλαντα Αναπαραγόμενων Πουλιών της Ευρώπης (η Κύπρος δεν συμπεριλήφθηκε στον πρώτο άτλαντα). Στην Κύπρο, περισσότεροι από 90 εθελοντές συνεισέφεραν τον χρόνο και τις δεξιότητές τους για μια περίοδο πέντε χρόνων για να συλλέξουν ένα σύνολο δεδομένων υψηλής ποιότητας που καλύπτει ολόκληρο το νησί και τεκμηριώνει την κατανομή των περίπου 100 ειδών πουλιών που αναπαράγονται εδώ.

Ο πρώτος Άτλαντας Αναπαραγόμενων Πουλιών της Ευρώπης (EBBA1), ο οποίος χρησιμοποίησε δεδομένα από τη δεκαετία του 1980, ήταν το πρώτο συλλογικό έργο ορνιθολόγων στην Ευρώπη και έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στην επιστημονική έρευνα και σε δράσεις διατήρησης της φύσης. Ωστόσο, από τη δημοσίευσή του το 1997, τα ευρωπαϊκά τοπία και το κλίμα έχουν αλλάξει, με αποτέλεσμα αλλαγές στην κατανομή και την αφθονία πολλών ειδών πουλιών. Για τον λόγο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Απογραφής Πουλιών (EBCC) αποφάσισε το 2010 να κινητοποιήσει το δίκτυό του για την παραγωγή ενός δεύτερου Άτλαντα Αναπαραγόμενων Πουλιών της Ευρώπης (EBBA2). Το EBBA2, αποτέλεσμα μιας δεκαετούς συντονισμένης προσπάθειας, έχει συνδυάσει υψηλά επιστημονικά πρότυπα με μια προσέγγιση επιστήμης των πολιτών για τη συλλογή δεδομένων για την κατανομή και την αφθονία όλων των ειδών πουλιών στην Ευρώπη, καθώς και για την τεκμηρίωση των αλλαγών σε σχέση με τον πρώτο άτλαντα.

Το EBBA2 καλύπτει ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών περιοχών της Ρωσίας και του Καζακστάν, ολόκληρη την Τουρκία, την Κύπρο και τα αρχιπελάγη στον Ατλαντικό και Αρκτικό Ωκεανό και στη Μεσόγειο Θάλασσα. Η μεγάλη κλίμακα και η μεγάλη ποικιλία προσεγγίσεων μεταξύ των χωρών έκανε το EBBA2 μια σημαντική πρόκληση για τους ορνιθολόγους της Ευρώπης. Υπό την καθοδήγηση των εθνικών συντονιστών, περίπου 120.000 εθελοντές πεδίου συγκέντρωσαν δεδομένα σχετικά με την κατανομή και πιθανότητα αναπαραγωγής ειδών κατά την περίοδο 2013-2017, καλύπτοντας περισσότερα από 11 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (96% του συνόλου της έκτασης έρευνας) με συστηματικό και τυποποιημένο τρόπο.

Το EBBA2 κατέγραψε 539 ιθαγενή είδη πουλιών στην Ευρώπη, 59 εκ των οποίων απαντούν κυρίως στην Ευρώπη (σχεδόν ενδημικά) και 40 είναι είδη που απαντούν μόνο στην Ευρώπη (ενδημικά). Αν και υπάρχουν λίγα είδη που είναι ευρέως διαδεδομένα, τα περισσότερα από τα μισά είδη, καταγράφηκαν σε λιγότερο από το 10% όλων των τετραγώνων που ερευνήθηκαν. Όλες δηλαδή οι χώρες και περιοχές έχουν τη δική τους εθνική ευθύνη έναντι αυτού του κοινού πλούτου. Τα δεδομένα του EBBA2 δείχνουν ότι 57 μη ιθαγενή είδη αναπαράγονται στην Ευρώπη, δηλαδή ένα στα δέκα είδη που αναπαράγονται στην Ευρώπη έχουν εισαχθεί από αλλού.

Συγκρίνοντας το EBBA2 με τον πρώτο άτλαντα, μπορούμε να δούμε ότι υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στα πουλιά της Ευρώπης τα τελευταία 30 χρόνια. Σύμφωνα με τις αναλύσεις του EBBA2, η αναπαραγωγική περιοχή για το 35% όλων των ιθαγενών ειδών έχει αυξηθεί, όπως για παράδειγμα ο Γελαδάρης Bubulcus ibis. Αντίθετα, το 25% των ειδών έχει δείξει μείωση στην έκταση, όπως για παράδειγμα η Κράγκα (Coracias garrulus).

Επιπλέον, οι επικράτειες ευρωπαϊκών πουλιών έχουν μετατοπιστεί προς τα βόρεια κατά μέσο όρο 28 χλμ. (περίπου 1 χλμ ετησίως). Οι περιοχές στο βόρειο τμήμα της ηπείρου έχουν αποκτήσει καινούργια είδη, ενώ οι περιοχές στον νότο έχουν υποστεί απώλειες. Απώλειες έχουν εντοπιστεί συχνά σε είδη πουλιών που χαρακτηρίζουν τη γεωργική γη και τα λιβάδια, ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσογείου, καθώς και στη δυτική και κεντρική Ευρώπη. Η αλλαγή στη χρήση γης και η κλιματική αλλαγή φαίνεται να είναι οι κύριες αιτίες αυτών των αλλαγών και θα πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω.

Παρόλο που πολλά είδη με μη ευνοϊκό καθεστώς διατήρησης στην Ευρώπη υπέστησαν απώλειες στη διανομή τους, υπάρχουν και θετικές ιστορίες που δείχνουν ότι η προστασία της φύσης και η σωστή περιβαλλοντική πολιτική μπορούν να φέρουν καλά αποτέλεσμα. Πολλά είδη που προστατεύονται από διεθνείς νομοθεσίες, όπως ο Θαλασσαετός (Haliaeetus albicilla) έχουν αυξήσει την επικράτειά τους στην Ευρώπη, ενώ ορισμένα υδρόβια είδη έχουν επωφεληθεί από την καλύτερη προστασία τόσο των ειδών των ίδιων όσο και των οικοτόπων τους, όπως ο Βουρωδιός (Botaurus stellaris) και η Αβοκέτα (Recurvirostra avocetta). Αυτός ο Άτλαντας αποτελεί μια έκδοση-θεμέλιο που πρέπει να καθοδηγήσει τις μελλοντικές δράσεις διατήρησης στην Ευρώπη. Βοηθά όσους ασχολούνται με την προστασία της φύσης και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να κατανοήσουν τις αλλαγές στην κατανομή των ειδών πουλιών τα τελευταία 30 χρόνια και επισημαίνει με σαφήνεια πού πρέπει να εστιάσουν οι δραστηριότητες διατήρησης ειδών και αποκατάστασης οικοτόπων στην περιοχή μας.

Το έργο αυτό δεν θα ήταν εφικτό χωρίς τους αφοσιωμένους εθελοντές πεδίου, τους εθνικούς συντονιστές, τους εμπειρογνώμονες που συνέβαλαν στην ανάλυση και παρουσίαση των δεδομένων, τους δωρητές και άλλους υποστηρικτές. Το EBBA2 ήταν εφικτό μόνο χάρη στο δίκτυο οργανώσεων και ατόμων του EBCC από όλες τις γωνιές της Ευρώπης, οι οποίοι εργάστηκαν αφοσιωμένοι σε έναν κοινό στόχο και που συνεργάστηκαν χωρίς σύνορα σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Τα αποτελέσματα του EBBA2 δημοσιεύονται σε ένα ολοκληρωμένο βιβλίο σε συνεργασία με την Lynx Edicions. Μια διαδικτυακή διαδραστική έκδοση των χαρτών του Άτλαντα προγραμματίζεται για δημοσίευση σε μεταγενέστερο στάδιο. Αυτό το απίστευτο νέο βιβλίο, και τα δεδομένα στα οποία βασίζεται, θα επιτρέψει περαιτέρω έρευνα και θα υποστηρίξει προσπάθειες διατήρησης των πουλιών και άλλης βιοποικιλότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη για τις επόμενες δεκαετίες.